Khi nói về các sản vật quý của Cao Bằng ai cũng nhớ đến Hạt dẻ Trùng Khánh, đó là thứ quả ở Việt Nam duy nhất chỉ có ở Cao Bằng. Ngay tại thị xã Cao Bằng, ai may mắn lắm mới mua được đúng hạt dẻ Trùng Khánh, mà phải tháng Chín, tháng Mười hàng năm vì đây là mùa thu hoạch.Du khách nhớ đến hạt dẻ vì nó là loại quả có hương vị thơm ngon; bùi ngậy, dù bạn chế biến luộc, rang, sấy hoặc ninh với chân dò , thịt gà, hạt dẻ vẫn gữi được hương vị.

Hạt dẻ Trùng Khánh

Quả dẻ nhiều gai xù xì như quả chôm chôm. Mỗi quả chứa 3-4 hạt. Thông thường thì hạt dẻ Trùng Khánh mang hình tròn đều. Nhưng thỉnh thoảng cũng có hạt méo mó, dị dạng. Hạt nhỏ nhất cũng bằng ngón chân cái. Khoảng cuối thu đầu đông, quả dẻ chín rụng đầy mặt đất. Hạt dẻ có nhiều chất dinh dưỡng và chất béo nên bảo quản rất khó. Khi mua bạn nên chọn quả màu nâu đều, hạt to tròn, đó là quả được thu hái đúng độ chín. Vỏ hạt dẻ Trùng Khánh rất cứng nên muốn nó chín phải luộc kỹ. Có người còn cẩn thận khía sẵn vài đường trên vỏ hạt để khi chín dễ bóc. Sau khi luộc chín, nếu đem hạt dẻ rang lại một lượt đến khi dậy mùi thơm thì thật hấp dẫn. Người Trùng Khánh thường hay ninh hạt dẻ với chân giò lợn làm để đãi khách. Món này có hương vị rất đặc biệt mà không phải ai cũng có dịp được thưởng thức. Để hạt dẻ Trùng Khánh đến được người tiêu dùng ngoài tỉnh, Cao Bằng đã có Xưởng chế biến hạt dẻ, với các sản phẩm như: Hạt dẻ đóng hộp, để hầm với chân dò và thịt gà, hạt dẻ sấy khô.

Ngày nay, thứ quả đặc sản này tràn lan ra khắp cả nước thậm chí sang cả Quảng Đông, Quảng Tây(Trung Quốc). Nhưng nhìn kĩ thì thấy hạt dẻ to, tròn, mỏng vỏ, bóng bẩy và rốn không có lông tơ. Khi luộc chín, không có mùi thơm. Nhưng thịt nó rất ngọt. Ngọt như trộn đường. Điều dễ nhận biết nhất là hạt dẻ nhái bán quanh năm. Mùa nào cũng có. Hạt dẻ ấy mang đi bao xa, đi bao lâu cũng không bao giờ sợ bị thâm bị thối.
Còn hạt dẻ Trùng Khánh xịn, vỏ cứng, dày và có nhiều lông tơ. Nếu đem luộc, hấp hoặc mang vào lò nướng chín, bạn sẽ thấy có hương thơm tự nhiên. Ngọt bùi tự nhiên. Chỉ cần ngậm một lúc, tự nó mềm ra như bột bánh khảo. Nó từ từ chín một lần nữa trong miệng. Hãy nhớ một điều, hạt dẻ Trùng Khánh chỉ xuất hiện vào cuối thu. Cuối thu đầu đông là hạt dẻ xù lông rụng rốn. Hái về phải chế biến ngay, đừng để lâu. Để lâu, hạt dẻ bị thâm thối. Bốc mùi không ngửi được. Vì nó chứa hàm lượng đạm cao. Đạm càng cao, khi bị hư, càng nặng mùi.

Hạt dẻ nướng

Lên Cao Bằng vào Trùng Khánh, nơi có khí hậu mát mẻ quanh năm, ăn hạt dẻ thơm ngon trong tiết trời se lạnh bạn sẽ cảm nhận được hương của núi rừng và tấm lòng của người trồng và chăm sóc cây dẻ, đến nơi đây bạn còn được đắm mình trong dòng nước mát và thưởng thức không khí trong lành, cảnh quan hùng vĩ với thác nước 3 tầng tuyệt đẹp củaThác Bản Giốc, gần biên giới Việt –Trung.

Thác Bản Giốc